Tín dụng đen là gì? Vì sao không nên vay tín dụng đen?

Thời nay, nhu cầu tài chính cấp bách có thể xuất hiện bất cứ lúc nào, và không phải ai cũng đủ khả năng tiếp cận nguồn vay hợp pháp. Chính từ đây, một loại hình cho vay ngầm đã xuất hiện và ngày càng lan rộng. Không chỉ thu hút người vay bởi thủ tục nhanh gọn, hình thức này còn tiềm ẩn những rủi ro đáng sợ. Cùng Rabbit Care tìm hiểu tín dụng đen là gì mà lại khiến nhiều người phải đối diện với khủng hoảng tài chính và tinh thần đến vậy?

Đây là hình thức cho vay tiền không chính thức, không được pháp luật bảo vệ và thường đi kèm với lãi suất cực kỳ cao, có khi lên tới hàng nghìn phần trăm mỗi năm. Thuật ngữ này được bắt nguồn từ tính chất phi pháp và rủi ro cao của hoạt động cho vay. Nó thường được thực hiện bởi các cá nhân hoặc tổ chức tín dụng ngầm không được cấp phép, không có room tín dụng cụ thể.

Mặc dù có thể giải quyết nhu cầu tài chính tức thời, đây là một con dao hai lưỡi. Bởi nó thường tồn tại dưới dạng các hợp đồng ngắn hạn, không có giấy tờ pháp lý rõ ràng. Hoặc nếu có, các điều khoản thường mang tính ép buộc, gây thiệt hại cho người vay. Qua đó, dễ dàng tạo điều kiện cho các bên cho vay lợi dụng người đi vay.

Khác với các khoản vay chính thống từ ngân hàng hay tổ chức tài chính, giao dịch này thường đi kèm với lãi suất bất hợp pháp, điều khoản khắc nghiệt, và phương thức thu hồi nợ bạo lực.

Để nhận biết thế nào là tín dụng đen, người vay cần chú ý đến một số dấu hiệu đặc trưng.

Thứ nhất, các khoản vay này thường được quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội, tờ rơi hay tin nhắn với những câu từ hấp dẫn như "vay nhanh, gọn, lẹ", "vay nhanh không cần thế chấp". Bạn sẽ dễ dàng bắt gặp các lời chào này tại các hiệu cầm đồ, dán tờ rơi tại các cột điện, ngã tư, trên tường nhà trong ngõ hẻm.

Khi gọi đến, họ thường hứa hẹn các thủ tục vay đơn giản, giải ngân nhanh chóng mà không cần thế chấp tài sản. Thông thường chỉ cần giấy tờ tùy thân như chứng minh nhân dân, căn cước, hoặc sổ hộ khẩu. Điều này khác biệt so với các tổ chức tài chính chính thức, nơi yêu cầu nhiều giấy tờ và kiểm tra kỹ lưỡng khả năng trả nợ của người vay. Chính vì vậy, bạn sẽ bị nhầm lẫn giữa hình thức này với các app vay tiền không thẩm định.

Lãi suất được đưa ra thường rất thấp ban đầu, nhưng sau đó tăng vọt lên mức phi lý, có thể lên tới 720% một năm. Đây là mức lãi suất vượt xa quy định của nhà nước và có thể gây ra gánh nặng tài chính lớn cho người vay. Ví dụ, một người vay 10 triệu đồng có thể phải trả tới 72 triệu đồng tiền lãi sau một năm.

Cuối cùng, người cho vay thường từ chối cung cấp hợp đồng rõ ràng hoặc đưa ra hợp đồng với những điều khoản mơ hồ, bất lợi cho người vay. Thêm vào đó, các tổ chức này có thể đe dọa, sử dụng bạo lực để thu hồi nợ nếu người vay không trả được tiền. Điều này khác hoàn toàn với quy trình xử lý nợ của các ngân hàng hợp pháp, hoặc khi vay bằng sổ bảo hiểm xã hội, vốn có sự minh bạch và công bằng.

Ví dụ: Bạn A đang rất cần tiền để sửa nhà, tình cờ biết đến một người giới thiệu dịch vụ cho vay nhanh. Người này hứa sẽ giải ngân ngay trong ngày với lãi suất chỉ 5%/tháng. Do quá gấp gáp, bạn A đã đồng ý mà không tìm hiểu kỹ. Sau đó, bạn A mới biết rằng lãi suất thực tế cao gấp nhiều lần so với con số ban đầu và hợp đồng vay mượn lại không hề có. Khi không có khả năng trả, các thông tin cá nhân, gia đình, bạn bè của A đều bị ảnh hưởng và đòi nợ với tần suất cao.

Với lãi suất cắt cổ, thường dao động từ 180% đến 720% một năm, người vay nhanh chóng bị cuốn vào vòng xoáy nợ nần không lối thoát.

Ví dụ điển hình là trường hợp của anh Nguyễn Văn A ở Đồng Nai, vay 50 triệu đồng để chữa bệnh cho mẹ, chỉ sau 3 tháng, khoản nợ đã phình to lên 150 triện đồng. Anh A buộc phải bán xe máy, cầm cố sổ đỏ nhà đất, vay mượn khắp nơi nhưng vẫn không đủ trả nợ. Tình trạng này không chỉ khiến người vay mất khả năng chi trả mà còn dẫn đến việc phải bán tài sản, thậm chí là nhà cửa để trả nợ, đẩy họ vào cảnh túng quẫn, đôi khi dẫn đến phá sản hoàn toàn.

Một nghiên cứu của Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia năm 2022 chỉ ra rằng 78% người vay tín dụng đen có biểu hiện của rối loạn lo âu và 45% bị trầm cảm nặng. Những kẻ đòi nợ có thể tấn công, gây áp lực tâm lý hoặc khủng bố tinh thần bằng cách gọi điện liên tục, đe dọa đến người vay và cả người thân. Áp lực này có thể dẫn đến tình trạng stress mãn tính, trầm cảm, và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. Trong nhiều trường hợp, khi chưa nhận thức được mức độ nghiêm trọng của tín dụng đen là gì, người vay thậm chí bị tạt sơn, acid vào nhà.

Ngoài ra, tín dụng đen còn gây ra những tổn thương nghiêm trọng đối với mối quan hệ gia đình và xã hội. Có những trường hợp, người vay phải bỏ trốn, cắt đứt liên lạc với người thân để tránh sự truy đuổi của chủ nợ. Từ đó, dẫn đến việc con cái bị bỏ rơi, gia đình ly tán. Điển hình là câu chuyện của chị Trần Thị B ở Cần Thơ, sau khi vay 100 triệu đồng từ tín dụng đen, chị đã phải bỏ trốn, để lại hai con nhỏ cho bà ngoại già yếu chăm sóc, gây nên bi kịch gia đình kéo dài nhiều năm.

Một trong những hậu quả tâm lý không thể bỏ qua là sự tổn hại về danh dự và uy tín cá nhân. Khi không trả được nợ, nhiều người vay tín dụng đen phải chịu sự bêu rếu, làm nhục công khai. Các tổ chức tín dụng đen thường sử dụng các biện pháp bôi nhọ danh tiếng như đăng hình ảnh của người vay lên mạng xã hội, hoặc gọi điện, nhắn tin cho bạn bè, đồng nghiệp và người thân để hạ thấp uy tín của họ. Điều này không chỉ gây tổn thương tinh thần mà còn ảnh hưởng lớn đến công việc và các mối quan hệ xã hội.

Khi không trả được nợ, một số người có thể bị ép tham gia vào các hoạt động phạm pháp. Trong cơn túng quẫn, họ đã bị dụ dỗ hoặc ép buộc ký vào các giấy tờ giả mạo, chuyển nhượng tài sản trái phép, thậm chí tham gia vào các hoạt động phi pháp để trả nợ. Từ đó, đưa người vay vào tình thế vi phạm pháp luật, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và tương lai của họ.

Một ví dụ đáng chú ý là vụ án xảy ra tại Hà Nội năm 2023, khi một nhóm người vay tín dụng đen bị buộc tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản sau khi họ bị ép buộc tham gia vào một scheme đa cấp bất hợp pháp.

Hoạt động này tạo ra một thị trường tài chính ngầm, làm suy yếu hệ thống tài chính chính thống và gây khó khăn cho việc quản lý kinh tế vĩ mô. Nó cũng là mảnh đất màu mỡ cho tội phạm có tổ chức phát triển, góp phần làm gia tăng tình trạng bạo lực và bất ổn trong xã hội.

Để tránh những hệ lụy này, người dân cần tìm hiểu kỹ về cách thoát khỏi tín dụng đen qua app và các kênh vay hợp pháp.

Theo Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, lãi suất cho vay trong giao dịch dân sự được quy định như sau:

• Các bên có quyền thỏa thuận về lãi suất.
• Lãi suất thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm, trừ trường hợp luật khác có quy định.
• Nếu lãi suất thỏa thuận vượt quá 20%/năm, phần vượt quá sẽ không có hiệu lực.
• Khi có thỏa thuận trả lãi nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp, lãi suất sẽ được tính bằng 50% của mức lãi suất giới hạn (tức là 10%/năm) tại thời điểm trả nợ.

Điều 91 Luật Các tổ chức tín dụng 2010 quy định:

• Tổ chức tín dụng được quyền ấn định và phải công khai mức lãi suất huy động vốn và phí dịch vụ.
• Tổ chức tín dụng và khách hàng có quyền thỏa thuận về lãi suất và phí cấp tín dụng theo quy định pháp luật.
• Trong trường hợp đặc biệt, Ngân hàng Nhà nước có quyền quy định cơ chế xác định lãi suất để đảm bảo an toàn hệ thống.

Theo Thông tư 39/2016/TT-NHNN:

• Tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận lãi suất dựa trên cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay và mức độ tín nhiệm của khách hàng.
• Ngân hàng Nhà nước có thể quy định lãi suất cho vay tối đa trong một số trường hợp đặc biệt.

Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) quy định vi phạm khi cho vay với lãi suất gấp 5 lần trở lên so với mức lãi suất cao nhất trong Bộ luật dân sự (tức là trên 100%/năm).

Mức phạt nhẹ

• Phạt tiền từ 50 triệu đến 200 triệu đồng hoặc
• Phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm
  
  

Áp dụng khi:

• Thu lợi bất chính từ 30 triệu đến dưới 100 triệu đồng hoặc
• Đã bị xử phạt hành chính hoặc kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm
  
  

Mức phạt nặng

• Phạt tiền từ 200 triệu đến 1 tỷ đồng hoặc
• Phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm
  
  

Áp dụng khi:

• Thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên
  
  

Hình phạt bổ sung

• Phạt tiền từ 30 triệu đến 100 triệu đồng
• Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm

Như vậy, câu hỏi "tín dụng đen là gì" không chỉ đơn thuần là định nghĩa về một hình thức cho vay, mà còn là lời cảnh tỉnh về một ma trận tài chính đầy rẫy những nguy cơ. Thay vì lao vào vòng xoáy nợ nần không lối thoát, hãy tìm đến những nguồn hỗ trợ chính thống, xây dựng kế hoạch tài chính bền vững, và nuôi dưỡng thói quen tiết kiệm. Bởi lẽ, con đường dài nhất cũng bắt đầu từ những bước chân đầu tiên, và hành trình tới tự do tài chính đích thực luôn đòi hỏi sự kiên nhẫn và khôn ngoan trong từng quyết định.