Phái sinh là gì? Kiến thức quan trọng cho nhà đầu tư 2024

Trong thế giới tài chính sôi động và phức tạp ngày nay, khái niệm về phái sinh đã trở thành một phần không thể thiếu của hệ thống tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn có nhiều nhà đầu tư mới còn băn khoăn và không rõ ràng về chúng.

Vậy thì, phái sinh là gì? Cùng Rabbit Care giải đáp câu hỏi trong bài dưới đây để hiểu rõ hơn về nó cũng như các cơ hội và rủi ro ngày nay.

Phái sinh (hay còn được gọi là derivative trong tiếng Anh) là một loại hợp đồng tài chính. Trong đó, giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị của một hoặc nhiều loại tài sản cơ sở khác trong tương lai. Đây là một công cụ linh hoạt, cho phép các bên tham gia đặt cược hoặc bảo vệ khỏi rủi ro giá cả biến động.

Tài sản cơ sở nói trên có thể là tài sản, cổ phiếu, chỉ số, lãi suất, v.v. Hay thậm chí cả hàng hóa khác như thực phẩm, nông sản, kim loại, và nhiều loại tài sản khác.

Thị trường chứng khoán phái sinh là một phần của thị trường tài chính nơi các nhà đầu tư giao dịch các hợp đồng tài chính phái sinh. Trong thị trường này, các hợp đồng được giao dịch dựa trên giá trị của các tài sản gốc như cổ phiếu, hàng hóa, hoặc chỉ số tài chính.

Để hiểu phái sinh là gì một cách đơn giản hơn, hãy tưởng tượng bạn có thể đặt cược vào giá trị của một tài sản nào đó trong tương lai. Ví dụ như giá vàng. Nếu bạn dự đoán đúng, bạn sẽ có lời. Đó chính là bản chất của chứng khoán phái sinh. Nó cho phép nhà đầu tư giao dịch dựa trên giá trị của tài sản gốc mà không cần sở hữu trực tiếp.

Ở thị trường phái sinh, tài sản phái sinh là một khái niệm quan trọng cần biết. Đây là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng dựa trên giá trị của tài sản cơ sở như cổ phiếu, trái phiếu, tỷ giá hối đoái, lãi suất, chỉ số, hàng hóa, và thậm chí là các công cụ phái sinh khác.

Chỉ số phái sinh là một chỉ số tài chính được tính toán dựa trên giá cả của một nhóm các tài sản gốc. Chẳng hạn như cổ phiếu, hàng hóa, hoặc các chỉ số tài chính khác. Chỉ số phái sinh cung cấp một cách để theo dõi và đánh giá hoạt động của thị trường tài chính.

Ví dụ phổ biến nhất về chỉ số phái sinh là S&P 500 Futures, dựa trên giá cả của 500 cổ phiếu lớn nhất trên thị trường Mỹ.

Khi giao dịch trên thị trường phái sinh, các nhà đầu tư thường sử dụng chỉ số phái sinh như một công cụ để dự đoán xu hướng của thị trường và đưa ra quyết định đầu tư thông minh.

Khi đã nắm được định nghĩa về phái sinh là gì, ta có thể dễ dàng hiểu được tại sao chứng khoán phái sinh ngày càng phổ biến. Bởi đây là một giao dịch thị trường dựa vào hợp đồng. Nghĩa là các nhà đầu tư sẽ không trao đổi giao nhận, mà thay vào đó là mua bán giấy tờ giá trị.

Các sản phẩm phái sinh bao gồm hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng hoán đổi. Lưu ý rằng, hợp đồng phái sinh không phải là tài sản.

Đầu tiên là hợp đồng kỳ hạn (hay còn được gọi là Forward Contract trong tiếng anh). Đây là loại hợp đồng mà người mua và người bán cam kết giao dịch tài sản cơ sở với giá và ngày giao dịch được xác định trước. Điểm đặc biệt của hợp đồng này là giao dịch không diễn ra trên sàn. Các bên sẽ xác nhận thanh toán bằng cách ký kết hợp đồng.

Ví dụ: Một công ty nhập khẩu dầu thô có thể sử dụng hợp đồng kỳ hạn để đảm bảo mức giá mua dầu thô trong tương lai, giúp họ tránh được rủi ro biến động giá trong trường hợp suy thoái kinh tế.

Tiếp theo là hợp đồng tương lai (hay còn được gọi là Futures Contract). Cũng tương tự như hợp đồng trên, đây là loại hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết. Tuy nhiên loại này có tính thanh khoản cao hơn. Bên cạnh đó, nó được cho phép giao dịch trên sàn hoặc tại các thị trường tập trung.

Ví dụ: Một nhà đầu tư có thể mua hợp đồng tương lai chỉ số VN30 để đầu cơ hoặc phòng ngừa rủi ro cho danh mục đầu tư cổ phiếu của mình.

Kế đến là hợp đồng quyền chọn (hay còn được gọi là Option Contract). Ở loại này, các nhà đầu tư được giao dịch tài sản cơ sở với giá và ngày đáo hạn được xác định trước. Điều đặc biệt ở đây là người mua có quyền lựa chọn thực hiện hoặc không thực hiện giao dịch.

Ví dụ: Một nhà đầu tư mua quyền chọn mua cổ phiếu (call option) với hy vọng giá cổ phiếu sẽ tăng, cho phép họ mua cổ phiếu với giá thấp hơn giá thị trường tại thời điểm thực hiện hợp đồng.

Cuối cùng là hợp đồng hoán đổi (Swap Contract). Đây là một thỏa thuận giữa hai bên để trao đổi các luồng tiền trong tương lai theo một phương thức đã định sẵn. Thông thường, đây là để bảo vệ khỏi rủi ro liên quan đến thay đổi lãi suất hoặc tỷ giá hối đoái.

Ví dụ: Hai công ty có thể thực hiện hợp đồng hoán đổi lãi suất, trong đó một công ty đồng ý trả lãi suất cố định trong khi công ty kia trả lãi suất nổi để hưởng lợi từ sự biến động của lãi suất.

Có một số đặc điểm chính mà nhà đầu tư cần hiểu rõ trước khi tham gia giao dịch trên thị trường này. Những ưu điểm này làm cho nó trở thành công cụ đầu tư quan trọng qua các chu kỳ kinh tế. Nó giúp nhà đầu tư tận dụng cơ hội và quản lý rủi ro trong thị trường tài chính.

Phái sinh thường có tính đòn bẩy cao. Có nghĩa là với một khoản đầu tư nhỏ, người mua có thể kiểm soát một số lượng lớn tài sản. Điều này tạo ra cơ hội sinh lợi nhuận lớn.

Tuy nhiên, đi kèm theo đó là khả năng rủi ro cũng sẽ tăng theo. Sự biến động lớn trên thị trường chứng khoán phái sinh có thể gây ra các rủi ro không mong muốn cho toàn bộ hệ thống tài chính.

Ví dụ: Với hợp đồng tương lai VN30, nhà đầu tư chỉ cần đặt cọc 15% giá trị hợp đồng để mở vị thế, có thể kiếm lợi nhuận gấp 6 lần so với đầu tư trực tiếp vào cổ phiếu.

Hầu hết các hợp đồng phái sinh đều được giao dịch trên sàn chứng khoán với khối lượng lớn. Hơn nữa, nó không giới hạn thời gian nắm giữ như cổ phiếu thông thường. Vì vậy, chứng khoán phái sinh dễ dàng được mua bán trên thị trường.

Điều này cũng tạo ra cơ hội giao dịch phái sinh linh hoạt và tái cơ cấu vị thế đầu tư của nhà đầu tư theo điều kiện thị trường thay đổi.

Nhà đầu tư có thể kiếm lời từ cả hai hướng tăng và giảm của thị trường phái sinh nếu dự đoán đúng xu hướng. Hơn nữa, có nhiều loại hợp đồng phái sinh với các đặc điểm khác nhau. Từ đó, nó phù hợp với nhu cầu đa dạng của hầu hết các nhà đầu tư.

Cuối cùng, phái sinh cho phép nhà đầu tư dự đoán và đặt cược vào xu hướng tăng hoặc giảm của tài sản cơ sở trong tương lai. Do đó, để thành công trong giao dịch, nhà đầu tư cần có kiến thức chuyên sâu về thị trường và các loại hợp đồng phái sinh.

Việc hiểu rõ các cơ chế hoạt động và ảnh hưởng của các yếu tố khác nhau là rất quan trọng để đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn.

Lưu ý quan trọng đầu tiên khi trở thành nhà đầu tư phái sinh là việc lựa chọn sàn đúng đắn. Điểm này đặc biệt quan trọng với những người mới tham gia. Hãy ưu tiên các sàn có giấy phép hoạt động, được cấp bởi Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước.

Thêm nữa, đừng bỏ qua các sàn có khối lượng giao dịch lớn. Điều này sẽ đảm bảo tính thanh khoản cho hợp đồng. Và, để dễ dàng sử dụng và bảo đảm an toàn, hãy tìm kiếm sàn có hệ thống hiện đại.

Trước khi bắt đầu giao dịch phái sinh, hãy xác định rõ mục tiêu đầu tư của bạn và kế hoạch phù hợp với nó. Dù là tìm kiếm lợi nhuận nhanh chóng hay bảo vệ khỏi rủi ro, mục tiêu đầu tư sẽ hướng dẫn bạn trong việc chọn lựa hợp đồng và chiến lược giao dịch.

Tiếp theo, mặc dù tính đòn bẩy có thể mang lại cơ hội sinh lời lớn, nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao. Cho nên, sử dụng đòn bẩy một cách cẩn thận và chỉ khi bạn đã hiểu rõ hệ thống và rủi ro liên quan. Hãy cân nhắc chốt lãi ngay trong ngày và không duy trì vị thế qua đêm nếu không chắc chắn về xu hướng thị trường phái sinh.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư nên nhớ đảm bảo tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ ở mức an toàn và kiểm soát lãi lỗ hàng ngày. Để quản lý được điều này, bạn cần chủ động trong việc đóng bớt vị thế hoặc nộp thêm tiền vào tài khoản khi cần thiết.

Với những người tham gia mới, nên bắt đầu với số vốn nhỏ để học hỏi kinh nghiệm. Từ đó, tránh được thua lỗ lớn do chưa có kinh nghiệm.

Thị trường phái sinh thường biến động nhanh chóng và phản ứng mạnh mẽ với tin tức và sự kiện. Hãy luôn theo dõi thị trường và cập nhật thông tin mới nhất để đưa ra lựa chọn đầu tư thông minh.

Cuối cùng, hãy tuân thủ kỷ luật giao dịch phái sinh. Luôn giữ trí óc lạnh trong mọi tình huống để tránh những quyết định vội vàng. Bởi cảm xúc có thể ảnh hưởng đến quyết định đầu tư. Đặc biệt trong một thị trường biến động như phái sinh.

Hy vọng qua bài viết này, Rabbit Care đã giúp bạn hiểu được phái sinh là gì cũng như kiến thức quan trọng về phái sinh. Tóm lại, đây là một phần không thể thiếu trong danh mục đầu tư của nhà đầu tư hiện đại, mang lại cơ hội và thách thức riêng biệt. Nhà đầu tư thông minh sẽ biết cách tận dụng chúng để tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro.