Chu kỳ kinh tế: Khái niệm, ảnh hưởng và cách đầu tư hiệu quả

Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao nền kinh tế lại có lúc thăng lúc trầm? Tại sao có những giai đoạn mọi thứ đều sôi động, thị trường bùng nổ, nhưng cũng có những giai đoạn mọi thứ dường như chững lại, thậm chí đi xuống?

Câu trả lời chính là do chu kỳ kinh tế. Vậy chu kỳ kinh tế là gì? Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam đã trải qua 5 chu kỳ kinh tế từ năm 1986 đến nay, với những biến động lớn về GDP, lãi suất, thất nghiệp và giá cả. Bạn có muốn biết thêm về chu kỳ kinh tế và cách ứng phó với nó? Hãy đọc bài viết này tại Rabbit Care để tìm hiểu và nắm bắt được những điều cần thiết để đầu tư thông minh theo từng chu kỳ nền kinh tế.

Chu kỳ kinh tế hay còn được gọi là chu kỳ kinh doanh, trong tiếng anh được hiểu là business cycle hoặc economic cycle, trade cycle.

Chu kỳ nền kinh tế là sự biến động của các chỉ số kinh tế như tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tỷ lệ thất nghiệp, lạm phát, giá cả hàng hóa và dịch vụ thực tế theo trình tự các giai đoạn suy thoái, phục hồi và hưng thịnh.

Chu kỳ kinh tế hay chu kỳ kinh doanh đều ảnh hưởng đến nhiều biến số kinh tế vĩ mô như lãi suất, thất nghiệp, giá cả, chi tiêu và đầu tư của một quốc gia. Việc hiểu biết về chu kỳ kinh tế có tầm quan trọng đối với việc đầu tư, vì nó giúp nhà đầu tư nhận định được cơ hội và rủi ro, chọn lựa được các lĩnh vực và sản phẩm đầu tư phù hợp với từng giai đoạn của chu kỳ.

Theo nhiều nghiên cứu về chu kỳ kinh tế là gì, năm 1860, nhà kinh tế học Joseph Schumpeter đã lập luận rằng một chu kỳ Juglar có bốn giai đoạn:

• Mở rộng (tăng sản lượng và giá cả, lãi suất thấp)
• Khủng hoảng
• Suy thoái (giảm giá và sản lượng, lãi suất cao)
• Phục hồi - Hưng thịnh.
  
  

Vậy mối liên kết của vòng chu kỳ kinh tế là gì? Đó là sự phục hồi với sự gia tăng năng suất sản xuất của một quốc gia, đi kèm theo đó là chi tiêu người dùng tăng lên, cả về tổng cầu và giá cả thị trường.

Hiểu biết về chu kỳ kinh tế là vô cùng quan trọng đối với việc đầu tư bởi vì:

• Giúp nhà đầu tư dự đoán được xu hướng thị trường: Khi biết được nền kinh tế đang ở giai đoạn nào, nhà đầu tư có thể dự đoán được xu hướng của thị trường chứng khoán, bất động sản, vàng, v.v.
• Giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư phù hợp: Tùy thuộc vào giai đoạn của chu kỳ kinh tế, nhà đầu tư có thể lựa chọn các kênh đầu tư phù hợp để tối đa hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro hay có nên vay tiền ngân hàng để đầu tư hay không…
• Giúp nhà đầu tư tránh được những rủi ro: Ví dụ, trong giai đoạn suy thoái, nhà đầu tư nên cẩn trọng khi đầu tư vào các tài sản rủi ro cao như cổ phiếu.
  
  

Theo nhà kinh tế học Sismondi, nguyên nhân xuất hiện chu kỳ kinh tế là do các yếu tố thị trường như tiêu dùng thấp, sản xuất dư thừa. Theo quan điểm truyền thống, chu kỳ kinh tế cũng có thể do các yếu tố bên ngoài như dịch bệnh, chiến tranh, thiên tai, chính sách kinh tế… Các yếu tố này gây ra sự biến động của GDP thực tế, tạo nên các giai đoạn suy thoái, phục hồi và hưng thịnh của nền kinh tế.

Ngoài ra, còn có một số nguyên nhân khác như:

• Sự thay đổi trong công nghệ:
  
  Ví dụ, sự ra đời của các công nghệ mới có thể dẫn đến tăng năng suất và tăng trưởng kinh tế.
  
  

• Sự thay đổi trong cơ cấu dân số:
  
  Ví dụ, sự gia tăng dân số có thể dẫn đến tăng nhu cầu tiêu dùng và đầu tư.
  
  

Chu kỳ kinh tế hay chu kỳ kinh doanh là một hiện tượng phức tạp, và không có nguyên nhân duy nhất nào giải thích được nó. Các nguyên nhân trên thường tác động lẫn nhau và tạo ra chu kỳ nền kinh tế.

Suy thoái (recession)

Suy thoái: Là giai đoạn GDP thực tế giảm liên tục trong ít nhất hai quý, dẫn đến tình trạng thất nghiệp tăng, sản xuất giảm, chi tiêu giảm, lãi suất cao và giá cả giảm.

Đặc điểm chu kỳ suy thoái kinh tế:

• GDP giảm trong hai quý liên tiếp.
• Nhu cầu tiêu dùng giảm, sản xuất sụt giảm, tỷ lệ thất nghiệp tăng.
• Lạm phát thường giảm hoặc âm.
  
  

Nguyên nhân chu kỳ suy thoái kinh tế: Nhu cầu tiêu dùng giảm. Tình hình đầu tư giảm do doanh nghiệp lo ngại về tương lai kinh tế. Chính sách tiền tệ thắt chặt.

Khủng hoảng (Trough)

Khủng hoảng: Là giai đoạn GDP thực tế đạt mức thấp nhất, sàn giao dịch chứng khoán sụp đổ và nhiều công ty phá sản xảy ra. Đây là điểm chuyển tiếp từ suy thoái sang phục hồi.

Đặc điểm chu kỳ khủng hoảng kinh tế:

• Là giai đoạn suy thoái nặng nề nhất của chu kỳ kinh tế.
• GDP giảm mạnh, tỷ lệ thất nghiệp cao, giá cả hàng hóa giảm.
• Hệ thống tài chính có thể bị sụp đổ.
  
  

Nguyên nhân chu kỳ khủng hoảng kinh tế: Hệ thống tài chính yếu kém. Mất niềm tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Phục hồi (recovery)

Phục hồi: Là giai đoạn GDP thực tế bắt đầu tăng trở lại, nhưng chưa đạt mức trước khi suy thoái. Lúc này, nhu cầu tiêu dùng, hoạt động đầu tư, sản xuất và lãi suất cũng tăng trở lại nhưng tốc độ khá chậm.

Đặc điểm:

• GDP tăng trưởng, nhu cầu tiêu dùng và đầu tư tăng.
• Tỷ lệ thất nghiệp giảm, lạm phát ổn định.
• Thị trường chứng khoán tăng trưởng.
  
  

Nguyên nhân: Chính sách tiền tệ nới lỏng để củng cố niềm tin tiêu dùng và đầu tư từ người dân trở lại và cải thiện.

Hưng thịnh (expansion)

Hưng thịnh: Là giai đoạn GDP thực tế vượt qua mức trước khi suy thoái và đạt mức cao nhất. Đây là điểm chuyển tiếp từ phục hồi sang suy thoái. Lúc này, nền kinh tế bùng nổ, sản xuất và chi tiêu tăng cao, lãi suất thấp, thất nghiệp thấp và giá cả tăng.

Đặc điểm:

• Là giai đoạn cao điểm của chu kỳ kinh tế.
• GDP tăng trưởng cao, tỷ lệ thất nghiệp thấp, lạm phát ổn định.
• Thị trường chứng khoán bùng nổ.

Chu kỳ kinh doanh là sự biến động lên xuống của nền kinh tế do các cú sốc từ bên trong hoặc bên ngoài. Vậy sự ảnh hưởng đến một quốc gia khi diễn ra chu kỳ kinh tế là gì?

GDP (Tổng sản phẩm quốc nội)

Là tổng giá trị tiền của các sản phẩm, dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra ở một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. GDP thực tế biến động theo chu kỳ kinh tế, tăng khi nền kinh tế hưng thịnh và giảm khi chu kỳ suy thoái kinh tế.

Lãi suất

Là mức phí mà người vay phải trả cho người cho vay khi sử dụng tiền của họ. Lãi suất thường được điều chỉnh bởi ngân hàng trung ương để ổn định nền kinh tế. Lãi suất cao khi chu kỳ suy thoái kinh tế để kiềm chế lạm phát và khuyến khích tiết kiệm, và thấp khi nền kinh tế hưng thịnh để kích thích đầu tư và chi tiêu.

Thất nghiệp

Là tỷ lệ phần trăm của lực lượng lao động không có việc làm hoặc không tìm được việc làm phù hợp. Thất nghiệp tăng khi chu kỳ suy thoái kinh tế do các doanh nghiệp cắt giảm nhân sự, và giảm khi nền kinh tế hưng thịnh do các doanh nghiệp tuyển dụng nhiều hơn.

Giá cả thị trường

Là mức giá mà người mua phải trả cho người bán khi mua hàng hóa, dịch vụ trên thị trường. Giá cả thị trường biến động theo cung và cầu, cũng như chi phí sản xuất và các yếu tố khác. Giá cả thị trường thường giảm khi chu kỳ khủng hoảng kinh tế do nhu cầu tiêu dùng giảm, và tăng khi nền kinh tế hưng thịnh do nhu cầu tiêu dùng tăng.

Chi tiêu

Là tổng giá trị tiền mà người dân, doanh nghiệp và chính phủ của một quốc gia chi ra để mua hàng hóa, dịch vụ trong một khoảng thời gian nhất định. Chi tiêu là một thành phần quan trọng của GDP và phản ánh mức độ hoạt động kinh tế. Chi tiêu giảm khi chu kỳ khủng hoảng kinh tế do thu nhập giảm và tiết kiệm tăng, và tăng khi nền kinh tế hưng thịnh do thu nhập tăng và tiết kiệm giảm.

Đầu tư theo chu kỳ kinh tế

Là việc sử dụng tiền để mua các tài sản, cổ phiếu, trái phiếu, vàng, bất động sản… với mong muốn có lợi nhuận trong tương lai. Đầu tư là một yếu tố quyết định cho tăng trưởng kinh tế và sự phát triển của một quốc gia. Đầu tư giảm khi chu kỳ khủng hoảng kinh tế do lãi suất cao và rủi ro tăng, và tăng khi nền kinh tế hưng thịnh do lãi suất thấp và rủi ro giảm.

Chính phủ và doanh nghiệp cần có những chiến lược chu kỳ kinh tế là gì để phù hợp để ứng phó với các giai đoạn khác nhau của chu kỳ nền kinh tế nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực và thúc đẩy sự phát triển bền vững của quốc gia.

Chu kỳ suy thoái kinh tế ở Việt Nam là giai đoạn GDP thực tế giảm liên tục trong ít nhất hai quý, dẫn đến tình trạng thất nghiệp tăng, sản xuất giảm, chi tiêu giảm, lãi suất cao và giá cả giảm

Vậy nguyên nhân và đặc điểm của chu kỳ kinh tế là gì?

Đặc điểm và nguyên nhân chu kỳ khủng hoảng kinh tế

Một số đặc điểm của Chu kỳ suy thoái kinh tế ở Việt Nam:

Tính chu kỳ: Suy thoái kinh tế ở Việt Nam thường xảy ra theo chu kỳ 7-10 năm. Chu kỳ kinh doanh thường kéo dài từ 1 đến 2 năm, tùy thuộc vào mức độ và thời gian của các cú sốc kinh tế, cũng như các chính sách kích thích kinh tế của Chính phủ.

Nguyên nhân chu kỳ khủng hoảng kinh tế: Chu kỳ suy thoái kinh tế ở Việt Nam cũng có thể phát sinh từ các yếu tố nội tại nền kinh tế, như sự bất ổn của thị trường tài chính, bất động sản, nợ công, nợ xấu, lạm phát, thiếu minh bạch và hiệu quả quản lý. Điều này cho thấy nền kinh tế Việt Nam còn nhiều hạn chế và cần cải cách sâu rộng.

Hậu quả: Chu kỳ suy thoái kinh tế ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều mặt của nền kinh tế, bao gồm:

• Tăng trưởng kinh tế: GDP giảm hoặc tăng chậm.
• Lạm phát: Lạm phát có thể giảm hoặc tăng bất ổn.
• Thất nghiệp: Tỷ lệ thất nghiệp tăng.
• Doanh nghiệp: Doanh nghiệp gặp khó khăn, nhiều doanh nghiệp phá sản.
• Thu nhập: Thu nhập của người dân giảm.
• An sinh xã hội: An sinh xã hội bị ảnh hưởng.
  
  

Minh chứng về chu kỳ suy thoái kinh tế Việt Nam 2023

Chu kỳ suy thoái kinh tế Việt Nam 2023 là giai đoạn GDP thực tế giảm liên tục trong ít nhất hai quý, dẫn đến tình trạng thất nghiệp tăng, sản xuất giảm, chi tiêu giảm, lãi suất cao và giá cả giảm. Một số minh chứng về chu kỳ khủng hoảng kinh tế Việt Nam 2023 là:

• Theo Tổng cục Thống kê, GDP quý I/2023 giảm 0,36% so với cùng kỳ năm trước, đây là lần đầu tiên GDP quý I của Việt Nam giảm sau 10 năm. GDP quý II/2023 giảm 0,82% so với cùng kỳ năm trước, đây là mức giảm sâu nhất kể từ năm 1991.
  
  

• Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, lãi suất huy động VND của các tổ chức tín dụng tăng mạnh từ đầu năm 2023, đạt mức trung bình 8,5-9,5%/năm, cao nhất trong 5 năm qua. Lãi suất cho vay VND cũng tăng theo, đạt mức trung bình 10-11%/năm.
  
  

Dự báo về chu kỳ kinh tế là gì ở Việt Nam trong giai đoạn quý 2 2024 tới?

Theo Chính Phủ Việt Nam báo cáo trong quý 2 2024 tới, chu kỳ kinh tế Việt Nam sẽ có xu hướng:

• Chu kỳ nền kinh tế Việt Nam có thể sẽ tiếp tục tăng trưởng, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng sẽ chậm lại so với các năm trước.
• Lạm phát có thể sẽ được kiểm soát.
• Tỷ lệ thất nghiệp có thể sẽ tăng nhẹ.

Theo chu kỳ kinh tế, nền kinh tế sẽ trải qua các giai đoạn suy thoái, khủng hoảng, phục hồi và hưng thịnh. Mỗi giai đoạn sẽ có những ảnh hưởng khác nhau đến các biến số kinh tế như GDP, lãi suất, thất nghiệp, giá cả, chi tiêu và đầu tư. Do đó, để đầu tư hiệu quả theo chu kỳ kinh tế, bạn cần phải nắm rõ được các đặc điểm của từng giai đoạn và áp dụng những cách sau đây:

Đầu tư vào các lĩnh vực có sự ổn định

Các lĩnh vực có sự ổn định là những lĩnh vực không bị ảnh hưởng nhiều bởi biến động của chu kỳ kinh tế, như y tế, giáo dục, thực phẩm, nước sạch… Đầu tư vào các lĩnh vực này sẽ giúp bạn giảm rủi ro và duy trì lợi nhuận trong dài hạn.

Đầu tư vào các khoản tiền tệ an toàn

Các khoản tiền tệ an toàn là những loại tiền tệ có giá trị ổn định và không bị ảnh hưởng bởi lạm phát, như đô la Mỹ, đô la Singapore, đồng Nhật… Đầu tư vào các khoản tiền tệ này sẽ giúp bạn bảo toàn vốn và tránh mất giá khi nền kinh tế suy thoái hoặc khủng hoảng.

Duy trì sự đa dạng hoá đầu tư

Sự đa dạng hoá đầu tư là việc phân bổ vốn đầu tư vào nhiều lĩnh vực, sản phẩm và thị trường khác nhau, như cổ phiếu, trái phiếu, vàng, bất động sản… Sự đa dạng hoá đầu tư sẽ giúp bạn giảm rủi ro và tăng cơ hội sinh lời bất kể chu kỳ kinh tế là gì.

Quản lý chi tiêu thông minh

Quản lý chi tiêu thông minh là việc chi tiêu hợp lý theo nhu cầu và thu nhập của bản thân, tránh lãng phí và vay nợ quá mức. Lập kế hoạch tài chính dài hạn là việc đặt ra các mục tiêu tài chính cụ thể và hành động để đạt được chúng, như tiết kiệm, đầu tư, bảo hiểm…

Một số ví dụ về tầm quan trọng của việc hiểu biết về chu kỳ kinh tế:

• Chu kỳ suy thoái kinh tế: Nhà đầu tư có thể mua vào các tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ, vàng để bảo vệ tài sản.
• Phục hồi: Nhà đầu tư có thể mua vào các cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng cao.
  
  

Hiểu biết về chu kỳ nền kinh tế Việt Nam và chu kỳ kinh doanh là một công cụ hữu ích giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt và thành công trong thị trường tài chính. Ngoài ra, bạn hoàn toàn có thể tham khảo các khoản vay tiền cá nhân uy tín từ các đối tác tin cậy tại Rabbit Care để chi tiêu và đáp ứng nhu cầu của mình trong các các giai đoạn của chu kỳ kinh tế.