GDP là gì? Tình hình chung GDP Việt Nam mà bạn cần phải biết

GDP, viết tắt là tổng sản phẩm nội địa hay là tổng sản phẩm quốc nội, là một chỉ số kinh tế quan trọng, được sử dụng để đo lường sự phát triển và thịnh vượng của một quốc gia. GDP Việt Nam cho biết giá trị thị trường của tất cả các hàng hoá và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra trong một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Ngoài ra, cách tính GDP có thể được tính theo ba cách khác nhau, đó là phương pháp thu nhập, phương pháp chi tiêu và phương pháp sản lượng. Các phương pháp này đều cho ra cùng một kết quả, nhưng có những ưu và nhược điểm khác nhau.

GDP Việt Nam cũng có thể được chia thành hai loại, đó là GDP danh nghĩa và GDP thực tế. GDP của Việt Nam là một chỉ số có ý nghĩa rất lớn, vì nó phản ánh năng lực sản xuất, mức sống, thu nhập bình quân và nhiều khía cạnh khác của một quốc gia. Tuy nhiên, GDP Việt Nam cũng có những hạn chế, vì nó không tính đến các yếu tố như chất lượng môi trường, sức khỏe, giáo dục, bất bình đẳng, hạnh phúc và nhiều giá trị khác mà không thể đo lường bằng tiền. Do đó, GDP Việt Nam không phải là một chỉ số hoàn hảo toàn diện, và cần được bổ sung bởi các chỉ số khác để có cái nhìn toàn diện hơn về tình hình kinh tế và xã hội của Việt Nam.

Cách tính GDP Việt Nam có nhiều phương pháp khác nhau, nhưng có ba phương pháp chính là phương pháp chi tiêu, phương pháp sản xuất và phương pháp thu nhập. Dưới đây là cách tính GDP của Việt Nam theo từng phương pháp:

• Phương pháp chi tiêu
  
  

Tổng sản phẩm nội địa bằng tổng giá trị tiêu dùng cá nhân, đầu tư, chi tiêu chính phủ và chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu.

Công thức tính GDP Việt Nam là: GDP = C + I + G + (X - M). Trong đó:

C = Tiêu dùng hoặc Chi tiêu của người tiêu dùng là mức tiêu dùng mà khu vực tư nhân và công chúng nói chung tiêu dùng. Đây là giá trị phát sinh từ việc mua sắm thông thường xảy ra trong cuộc sống hàng ngày.

I = Đầu tư là đầu tư của khu vực tư nhân hoặc nhiều công ty tư nhân khác ngoài chính phủ. Phạm vi là nó phải là một khoản đầu tư ở Việt Nam. Vì vậy, dù là công ty nước ngoài nhưng nếu bạn đến đầu tư vào Việt Nam thì nó cũng sẽ được đưa vào GDP.

G = Chi tiêu của Chính phủ là chi tiêu và đầu tư của chính phủ, chẳng hạn như tiền lương của các quan chức chính phủ và đầu tư theo chính sách khác nhau của chính phủ.

X-M = Xuất khẩu ròng là giá trị xuất khẩu ròng hàng hóa hoặc giá trị xuất khẩu (tạo thu nhập từ nước ngoài) trừ đi giá trị nhập khẩu (gây ra chi phí từ nước ngoài). Nếu giá trị dương thì thu nhập nhiều hơn chi phí và có tác động tích cực đến con số tăng trưởng GDP.

• Phương pháp sản xuất
  
  

GDP Việt Nam bằng tổng giá trị gia công, thu nhập lương, lợi nhuận, thuế và trợ cấp trong quá trình sản xuất hàng hóa và dịch vụ. Công thức là: GDP = Giá trị gia công + Thu nhập lương + Lợi nhuận + Thuế - Trợ cấp

• Phương pháp thu nhập
  
  

GDP Việt Nam bằng tổng thu nhập của các nhân viên, doanh nghiệp và chủ sở hữu tư nhân từ việc sản xuất hàng hóa và dịch vụ. Công thức là: GDP = Lương + Lợi nhuận + Thuế - Trợ cấp + Thu nhập khác

Ngoài ra, còn có hai loại GDP của Việt Nam là GDP danh nghĩa và GDP thực tế. Tổng sản phẩm nội địa danh nghĩa là giá trị thị trường của GDP Việt Nam ở mức giá hiện tại, còn GDP thực tế là giá trị thị trường của GDP ở mức giá cố định, đã được điều chỉnh theo lạm phát. Công thức cách tính GDP thực tế là: GDP thực tế = GDP danh nghĩa / Hệ số giảm phát GDP.

Số liệu GDP Việt Nam thường được nêu rõ ràng trong các báo cáo kinh tế vĩ mô quốc gia. Tổng sản phẩm nội địa được chia thành các quý, về cơ bản có 4 quý trong một năm là Q1 / Q2 / Q3 / Q4, được chia thành đầu tháng, giữa tháng và cuối tháng, cuối cùng là tổng hợp GDP cho cả năm.

• Nếu số GDP Việt Nam > 0 (số không âm): Nền kinh tế Việt Nam đang tăng trưởng. Nên có sự đầu tư nhiều hoặc tiêu dùng để tạo thêm thu nhập cho đất nước.
• Nếu số GDP Việt Nam < 0 (số âm): Nền kinh tế đang suy thoái. Nên giảm đầu tư hoặc tiêu dùng tạo ra thu nhập cho đất nước.
  
  

• GDP danh nghĩa
  GDP danh nghĩa là giá trị tổng sản phẩm nội địa được tính bằng cách nhân giá cả của các hàng hóa và dịch vụ với số lượng sản xuất ra. Nó không điều chỉnh theo các biến động về lạm phát, giảm phát, hay tỷ giá hối đoái. Do đó, GDP danh nghĩa không phản ánh được sự thay đổi thực tế của năng lực sản xuất và mua sắm của nền kinh tế. Vì vậy, không thể dùng GDP danh nghĩa để so sánh giữa các năm khác nhau, khi mà giá cả và tỷ giá có thể biến động mạnh. Tuy nhiên, GDP Việt Nam danh nghĩa có thể dùng để so sánh giữa các quý trong cùng một năm, khi mà các yếu tố kinh tế chưa có sự thay đổi đáng kể.
  
  

• GDP thực
  
  

GDP thực là giá trị tổng sản phẩm nội địa được tính bằng cách điều chỉnh GDP danh nghĩa theo các tỷ số kinh tế như lạm phát, giảm phát, và tỷ giá hối đoái. Nó phản ánh được sự thay đổi về sản lượng và thu nhập của nền kinh tế, bất kể giá cả và tỷ giá có tăng hay giảm. Vì vậy, GDP thực là chỉ số thường được dùng để đánh giá hiệu quả kinh tế dài hạn. Ví dụ: để so sánh GDP năm 2020 và 2023, phải dùng GDP thực để biết được nền kinh tế đã tăng trưởng hay suy thoái bao nhiêu phần trăm.

• GDP bình quân đầu người
  
  

Nó là chỉ số được tính bằng cách chia GDP Việt Nam cho dân số của một quốc gia. Có thể dùng GDP danh nghĩa hoặc GDP thực để tính toán, tùy theo mục đích sử dụng. GDP bình quân đầu người cho biết mức độ phát triển kinh tế và chất lượng cuộc sống của người dân trong một quốc gia, bao gồm cả nguồn lực tài chính từ trong và ngoài nước. Nếu GDP của Việt Nam bình quân đầu người cao, có nghĩa là mỗi người có nhiều tiền hơn để chi tiêu cho nhu cầu hàng ngày và đầu tư cho tương lai.

• Tốc độ tăng trưởng GDP
  
  

Tốc độ tăng trưởng GDP là chỉ số đo lường sự thay đổi về tổng sản phẩm nội địa sản xuất của một quốc gia trong một năm hoặc một quý so với cùng kỳ năm trước. Thường được biểu thị dưới dạng tỷ lệ phần trăm. Chỉ số GDP của Việt Nam này rất quan trọng trong chính sách kinh tế vì nó cho thấy mức độ phát triển hay suy thoái của nền kinh tế. Ngoài ra, tốc độ tăng trưởng GDP Việt Nam còn liên quan đến các mục tiêu chính sách khác như lạm phát và thất nghiệp.

GDP và GNP là hai chỉ số kinh tế quan trọng để đánh giá sự phát triển và tăng trưởng của một quốc gia. Tuy nhiên, chúng có sự khác biệt về phạm vi và cách tính như sau:

GDP (tổng sản phẩm nội địa) là tổng giá trị của các hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong lãnh thổ của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định (thường là một năm). GDP Việt Nam bao gồm cả thu nhập của người nước ngoài kiếm được trong nước, nhưng không bao gồm thu nhập của người dân nước đó kiếm được ở nước ngoài. GDP của Việt Nam thể hiện sức mạnh của nền kinh tế trong nước và được dùng để so sánh giữa các quốc gia.

GNP (tổng sản phẩm quốc dân) là tổng giá trị của các hàng hóa và dịch vụ cuối cùng mà công dân (người mang quốc tịch) của một quốc gia tạo ra ở cả trong và ngoài lãnh thổ quốc gia đó trong một khoảng thời gian nhất định. GNP bao gồm cả thu nhập của người dân nước đó kiếm được ở nước ngoài, nhưng không bao gồm thu nhập của người nước ngoài kiếm được trong nước. GNP thể hiện sự đóng góp của công dân và doanh nghiệp của một quốc gia trong hoạt động kinh tế và được dùng để đánh giá chất lượng cuộc sống của người dân.

Ví dụ: Một công dân Việt Nam làm việc tại Nhật Bản và kiếm được 100 triệu đồng trong một năm. Khi đó, số tiền này sẽ được tính vào GNP của Việt Nam, nhưng không được tính vào GDP Việt Nam. Ngược lại, một công dân Nhật Bản làm việc tại Việt Nam và kiếm được 100 triệu đồng trong một năm. Khi đó, số tiền này sẽ được tính vào GDP Việt Nam, nhưng không được tính vào GNP của Việt Nam.

Do đó, nếu so sánh, nếu GDP của Việt Nam cao hơn đáng kể so với GNP Điều đó cho thấy các nước khác đã đến đầu tư vào Việt Nam nhiều hơn trong nước và đầu tư ra nước ngoài. Nhưng mặt khác, nếu GNP cao hơn nhiều so với tổng sản phẩm nội địa thì có nghĩa là có quá nhiều vốn trong nước có thể chảy ra ngoài để đầu tư.

GDP Việt Nam là chỉ số kinh tế đo lường tổng giá trị của tổng sản phẩm nội địa và dịch vụ được sản xuất trong lãnh thổ của Việt Nam trong một năm. GDP Việt Nam có thể được tính theo giá danh nghĩa (không điều chỉnh theo lạm phát) hoặc theo giá thực (điều chỉnh theo lạm phát). GDP của Việt Nam cũng có thể được so sánh với các quốc gia khác theo tỷ giá hối đoái hoặc theo sức mua tương đương (PPP). Dưới đây là một số thông tin tổng quan về giá trị tổng sản phẩm nội địa Việt Nam:

Theo Tổng cục Thống kê, GDP Việt Nam năm 2021 đạt 409 tỷ USD, tăng trưởng 2,59% so với năm 2020. Theo IMF, GDP của Việt Nam năm 2021 là 413,81 tỷ USD, tăng trưởng 2,94%2. Sự chênh lệch nhỏ giữa hai nguồn số liệu có thể do cách tính và thời điểm công bố khác nhau.

Theo IMF, GDP Việt Nam năm 2022 dự kiến đạt 469,62 tỷ USD, tăng trưởng 6,2%. Việt Nam xếp thứ 4 trong khu vực Đông Nam Á, sau Indonesia, Thái Lan và Singapore. Việt Nam vượt qua Malaysia, Philippines và các nước khác trong khu vực.

Theo Ngân hàng Thế giới, GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2021 là 3.694 USD, tăng 3,6 lần so với năm 2002. Tỷ lệ nghèo (theo chuẩn 3,65 USD/ngày, theo PPP năm 2017) giảm từ hơn 14% năm 2010 xuống còn 3,8% năm 2020. Ngoài ra, Việt Nam là một trong những quốc gia phát triển thành công nhất trong khu vực và thế giới.

Việt Nam đã đặt ra mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. Để đạt được mục tiêu này, nền kinh tế cần tăng trưởng với tốc độ bình quân hàng năm 5,9% trên đầu người trong 25 năm tới. Việt Nam cũng hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, xanh và bao trùm, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường.